Eten lusten kun je leren. Dat is een van de uitgangspunten van Annemiek van Maanen bij de behandeling van kinderen met autisme en een voedselprobleem. Annemiek is verpleegkundig specialist op de polikliniek autisme van Yulius. Met het oog op de jaarlijkse Autismeweek heeft zij tijdens een interactieve bijeenkomst in de Stadsbibliotheek van Dordrecht een groot aantal geïnteresseerden uitgelegd hoe problemen met eten kunnen ontstaan en welke behandeling zij dan inzet.

Annemiek is zo’n twaalf jaar geleden bij Yulius gestart als verpleegkundig specialist op het gebied van autisme en voeding. Het was toen nog onontgonnen terrein en het probleem bleek veel vaker voor te komen dan gedacht. “Als je als ouder drie keer per dag strijd moet voeren om je zoon of dochter te laten eten, is dat erg zwaar. Het begint soms al vrij snel na de geboorte, bijvoorbeeld bij baby’s die van de borst naar de fles gaan en dat weigeren.”

Verpakking
Tijdens de bijeenkomst zijn door Annemiek en de aanwezigen tal van voorbeelden aangedragen van eetstoornissen; van een oudere man die zijn hele leven elke dag alleen maar witte bolletjes eet tot kinderen die elke dag roze koeken nemen en blikjes chocomel drinken. Ook de sterke voorkeur voor producten van bepaalde merken of van bepaalde winkels blijkt regelmatig voor te komen. “Als dan de verpakking verandert of het product gaat uit het assortiment, kunnen er zomaar problemen ontstaan,” geeft Annemiek aan.

Oorzaken
Het voedselprobleem bij kinderen met autisme staat bij zorgverleners bekend als ARFID. Dit acroniem staat voor ‘Avoidant and restrictive food intake disorder’, oftewel: vermijdend en restrictieve voedselinname. “ARFID kan veel oorzaken hebben,” legt Annemiek uit. “De sfeer aan tafel, een nare ervaring met bepaalde voeding of negatieve denkbeelden kunnen leiden tot problemen. Zo had ik eens een jongen in behandeling die in groep 4 werd gepest. Hij ging daardoor zo min mogelijk eten, want hij dacht: ‘Als ik mager ben, kan ik harder rennen dan mijn belagers’. Dat werd vervolgens zijn vaste eetpatroon. Het is vaak wel een zoektocht om te achterhalen wat de oorzaak is van het probleem en welk zintuig daarbij wordt getriggerd.”

Behandeling
In de behandeling van ARFID is het belangrijk kleine stapjes te nemen, geeft Annemiek aan. “Een keer een patatje eten bij McDonald’s, kan voor kinderen met autisme al een grote stap zijn. Het leren eten van een pannenkoek kan maanden duren. Ook leren we kinderen dat eten niet altijd lekker hoeft te zijn. We hebben het dan over oké-eten. Van oké-eten groei je omhoog, van lekker eten groei je opzij. Wortel smaakt nu eenmaal niet hetzelfde als pizza, maar is wel veel gezonder.”

Overlevingsstrategie
“Bij de behandeling is het altijd belangrijk naast de kinderen te blijven staan, als ouder en onderwijzer, als gezin en als behandelaar. Door overvraging schakelen deze kinderen vaak over op hun overlevingsstrategie: vechten, vluchten of verstarren. En bij autisme spelen natuurlijk ook andere symptomen een rol, zoals het moeite met het verplaatsen in de gevoelens en gedachten van anderen, moeite met het zelfstandig boodschappen doen en koken of het vaak langer over maaltijden doen. De behandeling is een hele puzzel en duidelijkheid is voor iemand met autisme belangrijk. Aan de hand van lijstjes maken we dan ook samen een leren lusten-plan, dat bestaat uit zes stappen. En dat werkt goed. Met de juiste behandeling kun je ook kinderen met autisme en een voedselprobleem leren eten lusten.”